Atopowe zapalenie skóry
1
7521 
Atopowe zapalenie skóry należy do chorób z kręgu atopii, jest przewlekłą, nawracalną dermatozą, uwarunkowaną genetycznie. Jest schorzeniem przebiegającym ze silnym świądem i przesuszeniem skóry o charakterze zapalnym, dotyczącym naskórka i skóry właściwej. Często współtowarzyszą mu inne schorzenia atopowe, takie jak katar sienny czy astma oskrzelowa. Cechą charakterystyczną atopowego zapalenia skóry jest typowe umiejscowienie zmian, jak i ich określony obraz kliniczny z okresami nawrotów i remisji.
Na przebieg atopowego zapalenia skóry mają ogromny wpływ czynniki środowiskowe, powszechnie uważa się, że jest to schorzenie cywilizacyjne, dotyczące głównie mieszkańców krajów wysoko uprzemysłowionych. Jest jedną z najczęściej występujących chorób skóry u dzieci, jednak może również występować u dorosłych.
Rozpoczyna się w okresie wczesnego dzieciństwa i występuje zwykle rodzinnie.
W patomechanizmie AZS ważną rolę mają czynniki immunologiczne, jak i genetyczne, które kontrolują wytwarzanie IgE i są odpowiedzialne za wystąpienie atopii.
Wykwitem pierwotnym jest grudka sącząca o podłożu rumieniowym, natomiast wykwitem wtórnym są przeczosy, rozpadliny i strupy.
OBJAWY
Pierwszym podstawowym kryterium rozpoznania atopowego zapalenia skóry jest świąd, jest on odczuwany już przez dzieci w pierwszych tygodniach życia. U dorosłych świąd nasila sucha skóra oraz czynniki emocjonalne takie jak stres, znerwicowanie. Zwykle nasila się nocą, a silne drapanie pogarsza zmiany chorobowe. Nasilony świąd nocą prawdopodobnie związany jest z wzrostem temperatury ciała. Następstwem są zaburzenia snu u chorych.
Drugą cechą atopowego zapalenia skóry jest charakterystyczne umiejscowienie ognisk chorobowych. Jest ono różne u dzieci i dorosłych.
Trzecią cechą pozwalającą zdiagnozować atopowe zapalenie skóry jest przewlekły i nawrotny przebieg, występuje ona zwykle u wszystkich chorych.
Czas, w którym występują zmiany skórne u różnych osób z AZS jest inny. U jednych czas trwania choroby to kilka lat u innych znacznie dłużej. Z powodu długich remisji trudno określić dokładny czas, a także dlatego, że u niektórych osób zmiany chorobowe pojawiają się tylko po kontakcie z alergenem.
Czwartą cechą podstawową jest rodzinny lub osobniczy wywiad atopowy, który w 50-70% przypadków bywa dodatni. Występowanie atopii u obojga rodziców oraz współistnienie innych chorób alergicznych np. astmy, predysponuje do wystąpienia AZS. Przypuszcza się, że u chorych z ujemnym wywiadem atopowym, atopowe zapalenie skóry przebiega łagodniej niż u pozostałych pacjentów.
Pozostałe objawy
– Natychmiastowe reakcje skórne, nawrotowe zapalenie spojówek, nietolerancja niektórych pokarmów, nietolerancja wełny, podwyższone stężenie IgE w surowicy krwi, skłonność do nawrotowych zakażeń skóry, wczesny początek, akcentacja mieszków włosowych, łupież biały, skłonność do nieswoistego stanu zapalnego dłoni i/lub stóp, rogowacenie mieszkowe, rybia łuska, wyprysk sutków, zapalenie czerwieni wargowej, biały dermografizm, świąd po spoceniu, zaciemnienie wokół oczu, zaostrzenie po zdenerwowaniu/stresie, fałd na dolnej powiece, fałd szyjny, rumień na twarzy, stożek rogówki, zaćma.
UMIEJSCOWIENIE ZMIAN AZS
Na owłosionej skórze głowy występują grudki, które pod wpływem świądu są rozdrapywane co prowadzi do powstania przeczosów, a następnie krwawiących strupów. Często występuje złuszczanie i przerzedzenie włosów, głównie na skroniach.
Nawracające zapalenie skóry powiek dotyczące głównie kobiet, może świadczyć o atopowym zapaleniu skóry. Skóra powiek jest cienka, dlatego obrzęk i lichenifikacja występują względnie szybko. Pogłębienie fałdów podoczodołowych jest typowym objawem atopowego zapalenia skóry. Objaw ten jest zauważalny szczególnie u dzieci. Boczne odcinki brwi są przerzedzone lub całkowicie zanikają, jest to prawdopodobnie spowodowane ich pocieraniem pod wpływem świądu.
Rozległe zmiany na skórze karku są objawem AZS. W niektórych przypadkach lichenifikacja skóry karku ustępuje wyjątkowo opornie.
W miejscu połączenia płatka usznego z szyją powstają czasem pęknięcia, strupy oraz stan zapalny. Zaczerwieniona i pokryta strupami może być również skóra za małżowinami usznymi.
Skóra warg u chorych na atopowe zapalenie skóry jest sucha i pokryta łuszczącym się naskórkiem. Charakterystyczna jest głęboka bruzda występująca w połowie długości dolnej wargi. Lizanie warg inicjuje proces zapalny sąsiadującej skóry, typowy dla AZS jest również stan zapalny w kącikach ust.
Objawem atopowego zapalenia jest także obustronne zapalenie skóry sutków. Przebieg choroby jest przewlekły. Często u kobiet występuje AZS z lichenifikacją skóry sromu. Charakterystyczna jest znaczna lichenifikacja prowadząca do hipertrofii warg sromowych większych oraz odsłonięcia warg sromowych mniejszych.
Skóra rąk osób chorych na AZS stanowi szczególny problem.
Objawem jest lichenifikacja skóry nadgarstków po stronie grzbietowej.
U dorosłych mogą pojawić się sączące wykwity oraz strupy lub jedynie zlichenifikowane plamy kształtem przypominające łuki, a także strupy. Na skórze dłoni pojawia się nadmierne rogowacenie oraz bruzdowanie, objawy te przypominają rybią łuskę. U 20-30% chorych z AZS występuje jednocześnie rybia łuska zwykła.
Skóra dłoni, palców rąk i palców nóg jest sucha. U dzieci często widoczne jest wysychanie skóry na końcach opuszków palców rąk i nóg. Oprócz suchej skóry objawami są także spłycone linie papilarne, delikatnie przylegające łuski i rumień opuszek palców.
CZYNNIKI ZAOSTRZAJĄCE PRZEBIEG AZS
Zbyt higieniczny, sterylny styl życia we wczesnym dzieciństwie wpływa niekorzystnie na profilaktykę chorób atopowych. Atopowe zapalenie skóry znacznie częściej występuje u dzieci, które nie były narażone na kontakt z bakteriami i z innymi pospolitymi zakażeniami. Według niektórych specjalistów występowanie AZS jest częstsze u jedynaków niż u dzieci posiadających rodzeństwo.
Duży wpływ na przebieg i stopień nasilenia objawów atopowego zapalenia skóry mają czynniki środowiskowe m.in. kurz, sierść zwierząt domowych, pyłki roślin, żywność, drobnoustroje, konserwanty, nikiel, lateks oraz czynniki drażniące, takie jak detergenty i mydła.
Czynnikiem zaostrzającym przebieg atopowego zapalenia skóry jest stres, wykazano istotną zależność pomiędzy czynnikami emocjonalnymi a nasileniem objawów w AZS. Stres, wewnętrzne napięcie emocjonalne, a również zaburzone relacje chorego z rodziną są powodem zaostrzenia choroby.
LECZENIE
W leczeniu atopowego zapalenia skory stosuje się leki przeciwświądowe, uspokajające i przeciwzapalne.
– Leki przeciwhistaminowe
– Kortykosteroidy
– Cyklosporyna A
– Leki antyleukotrienowe
– Fotochemioterapia i fototerapia, PUVA lub UVB, UVA – jest to metoda immunomodulacji stosowana u osób z rozległymi zmianami skórnymi.
W leczeniu miejscowym wykorzystuje się emolienty, które działają okluzyjnie, a także inne preparaty zatrzymujące wodę w naskórku np. preparaty zawierające mocznik. Stosuje się preparaty ze środkami przeciwświądowymi, jak również maści lub kremy steroidowe o słabym lub średnim działaniu miejscowym.
PROFILAKTYKA
W profilaktyce atopowego zapalenia skóry podstawową zasadą jest unikanie czynników drażniących, alergenów wziewnych i pokarmowych.
– Karmienie piersią
– Ograniczanie pokarmów z dużą zawartością konserwantów, barwników i innych ulepszaczy
– Unikanie czynników drażniących skórę, takich jak detergenty, syntetyczne materiały, wełna
– należy zwalczać odruch drapania
– temperatura otoczenia nie powinna być wyższa niż 20°C, szczególnie w nocy
– Chory powinien nosić lekką, przewiewną odzież z naturalnych materiałów, najlepiej bawełnianych.
– Należy zwalczać roztocza
– Stałe nawadnianie i natłuszczanie skóry
– Należy unikać ostrych ręczników i gąbek, gdyż mogą potęgować świąd skóry
– Terapia klimatyczna, która wiąże się z przeprowadzą w rejony nad morskie lub podgórskie
– Kąpiele w morskiej wodzie
PIELĘGNACJA
Ważnym postępowaniem terapeutycznym przy AZS jest zwalczanie suchości skóry, zarówno w okresach zaostrzeń jak i remisji. Dzięki natłuszczaniu i uwadnianiu warstwy rogowej, skóra staje się mniej swędząca oraz mniej szorstka.
Stosowanie emolientów, humektantów pomaga odbudować barierę skórną, której funkcja w atopowym zapaleniu skóry jest upośledzona. Preparaty te zapobiegają nadmiernej utracie wody oraz chronią skórę przed wnikaniem szkodliwych substancji. Muszą być dobierane indywidualnie po konsultacji z dermatologiem lub kosmetologiem.
Preparaty do pielegnacji skóry z AZS powinny zawierać: glicerol, mocznik, α-hydroksykwasy, sterole, kwas gammalinolenowy, alantoina, gliceryne, d-pantenol, śluzy.
Kosmetyki stosowane w AZS nie posiadają barwników oraz substancji zapachowych, aby nie podrażniać wrażliwej skóry. Łagodzą podrażnienia, swędzenie, odbudowują płaszcz lipidowy, chronią przed utratą wody ze skóry. Dostępne są w aptekach.
Przykładem kosmetyków stosowanych w atopowym zapaleniu skóry są kosmetyki Oilatum firmy Stiefel, oparte na substancji aktywnej – parafinie.
Balneum Hermal to seria kosmetyków zawierająca oleje roślinne, takie jak olej sojowy lub arachidowy, bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe. Bardzo dobrze natłuszczają skórę oraz odbudowują barierę lipidową naskórka. Pomagają uzupełnić ceramidy w skórze, które zapobiegają utracie wilgoci, a także chronią przed szkodliwym wpływem czynników zewnętrznych.
Kosmetyki Balneum Hermal przeznaczone są do skóry bardzo suchej, natłuszczają skórę tworząc na niej powłokę, która zapobiega utracie wody, łagodzą podrażnienia i świąd.
Avene Trixera, krem zmiękczający do skóry suchej i atopowej. Natłuszcza skórę oraz łagodzi podrażnienia dzięki zawartości substancji aktywnych takich jak:
– woda termalna o działaniu kojącym, zmniejszająca uczucie pieczenia oraz zmiękczająca skórę,
– kompleks trzech roślinnych lipidów (ceramidy, fitosterole, wolne kwasy tłuszczowe) pozwala odbudować barierę skórną poprzez odtworzenie cementu międzykomórkowego, dzięki temu chroni przed wnikaniem drobnoustrojów oraz przed przeznaskórkową utratą wody. Olej kokosowy zawarty w kremie natłuszcza, łagodzi świąd i podrażnienia skóry, daje lekkie uczucie chłodu.
Krem nie zawiera w swym składzie parabenów ani substancji zapachowych. Przeznaczony jest do stosowania u niemowląt, dzieci i osób dorosłych z atopowym zapaleniem skóry
LA ROCHE LIPIKAR to seria kosmetyków dla skóry bardzo suchej i atopowej. Kosmetyki w swoim składzie zawierają masło Karité o różnym stężeniu, które doskonale nadaje się do pielęgnacji skóry atopowej i suchej, gdyż nie działa alergizująco. Dostarcza skórze niezbędnych kwasów tłuszczowych oraz posiada działanie przeciwzapalnie, antybakteryjne i wpływa łagodząco na skórę. Wzmacnia spoistość naskórka oraz chroni przed niekorzystnym wpływem środowiska zewnętrznego. Kosmetyki te nie zawierają środków zapachowych i konserwantów, wygładzają i przywracają miękkość skórze. Mogą je stosować zarówno dorośli, jak i dzieci.
Profilaktyka i pielęgnacja atopowego zapalenia skóry musi być kompleksowa, a zastosowane środki farmakologiczne i preparaty kosmetyczne muszą być dobierane indywidualnie. W AZS funkcje ochronne skóry są upośledzone, dlatego aby zwiększyć skuteczność leczenia należy wzmacniać barierę naskórkową.
Podstawą w pielęgnacji AZS jest stałe stosowanie emolientów. Kosmetyki przeznaczone dla osób z AZS powinny być łagodne, o naturalnym dla skóry pH, bez konserwantów, substancji zapachowych oraz barwników. Prawidłowo dobrane do skóry kosmetyki nie tylko poprawiają wygląd chorobowo zmienionej skóry, ale również łagodzą świąd i stany zapalne.
Ważne jest wyeliminowanie z otoczenia chorego czynników drażniących, unikanie stresu, nawadnianie i natłuszczanie suchej skóry, łagodzenie świądu. Należy zapobiegać odruchowemu drapaniu, które przyczynia się do zakażeń grzybiczych, bakteryjnych, a także może prowadzić do zakażeń gronkowcem złocistym.
Odpowiednia metoda profilaktyki i pielęgnacji AZS jest podstawowym kryterium decydującym o skuteczności leczenia, a tym samym polepszenia życia osoby chorej.
